در این مقاله ابتدا تعریفی از مسئولیت پذیری ارائه می گردد و بعد به تفاوت مسئولیت پذیری با وظیفه می پردازیم و نهایتا ویژگی های یک فرد مسئولیت پذیر را بررسی خواهیم نمود.
تعریف مسئولیت پذیری:
مسئولیت پذیری یعنی پذیرش، پاسخگویی و به عهده گرفتن کاری که از طرف کسی درخواست می شود و شخص حق دارد که آن کار را بپذیرد و یا رد کند.
معمولا مسئولیت پذیری در طول روند رشد انسانها بوجود می آید. به عبارتی این ویژگی از دوران کودکی فرد در تعامل با والدین شروع می شود و تا نوجوانی و حتی بزرگسالی در قالب مسئولیت های بزرگ تر در قبال خانواده، محیط اجتماعی، محیط مدرسه ، دانشگاه، محل کار و … ادامه پیدا می کند.
در واقع مسئولیت انتخابی آگاهانه است درست همانند یک قرارداد نانوشته است دو نفر بالغ وقتی تصمیم می گیرند ازدواج کنند طبق عرف و شرع قراردادی بین شان تنظیم می گردد که با استناد به آن رسما زن و شوهر می شوند اما وقتی تصمیم می گیرند و بچه دار می شوند هیچ قراردادی بین والدین و کودک تنظیم نمی شود ولی والدین بعنوان پدر و مادر کودک، خودشان را متعهد می دانند که نیازهای فرزند خود را پاسخ دهند چون کودک از محیطی کاملا وابسته به محیطی جدید و متفاوت وارد شده و بخودی خود نمی تواند نیازهای خود را برطرف نماید و حداقل تا چند سال اولیه زندگی این پدر و مادر هستند که مسئولیت نگهداری ، تر و خشک کردن و تأمین غذا و پوشاک و … را برعهده دارند. کم کم که رشد می کند یاد می گیرد که به واکنش های اطرافیان پاسخ دهد بنوعی مسئولیت کودک شروع می شود. به خواسته های پدر و مادر جواب دهد در واقع نوعی داد و ستد بین آنها رخ می دهد که بعضا گاهی والدین با لجبازی کودک مواجهه می شوند که ممکن است بخاطر حس استقلالی است که کودک در خودش شناخته و می خواهد آن را به بزرگ تر ها نشان دهد.
در صورتی که خواسته های طرفین بطور شفاف و واضح مطرح گردد، هر کدام از طرفین می توانند با میل و رغبت خود نسبت به انجام آن مسئولیت اقدام نماید در غیر اینصورت موجبات دلخوری و سرخوردگی پیش می آید و گاهی ممکن است فرزند در سن نوجوانی یا جوانی دچار اعتماد بنفس پایین یا احساس ترد شدگی و حتی بی مسئولیتی پیدا کند که در آن صورت لازم است حتما با مشاور موضوع را در میان گذارند و نسبت به رفع آن مشکلات اقدام اساسی صورت پذیرد.
معمولا وقتی بین دو نفر ارتباطی برقرار می گردد سه عامل مهم دخیل هستند:
موضوع یا خود پیام ، پیام دهنده و پیام گیرنده
همانطور که در بالا ذکر شد موضوع مسئولیت همانا پیامی است که از طرف والدین درخواست می شود چنانچه پیام دهنده یا والدین حین بیان درخواست خود بوضوح فرزند خود را نسبت به مسئولیت خود آگاه ننمایند و بخوبی از او تقاضا نکنند، پیام گیرنده یا فرزند دچار آشفتگی شده و با عدم تفاهم و سوء تفاهم مواجه شده و احتمالا از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کند و از دید والدین ممکن است با برچسب هایی مثل بی عرضه، بی مسئولیت، بی کفایت و … شناخته شود و متاسفانه چنین فردی بااحساس ناخوشایند و ترد شدگی از سوی والدین خود مواجه می شود و همین ممکن است مهمترین عامل برای عدم موفقیت اش در اجتماع باشد.
وقتی کودکی از همان مراحل اولیه رشد خود بطور صحیح با واژه مسئولیت پذیری و همکاری در خانواده مواجه می شود یاد می گیرد که هر کدام از افراد خانواده به نوعی عهده دار انجام کارهایی هستند و به نوعی با هم همکاری و تعاون دارند تا نظم و آرامش خاص بر خانواده و زندگی اجتماعی شان حاکم شود. پدر خانواده بعنوان راس خانواده وظایفی دارد که به موقع می بایست انجام شود و مادر خانواده هم همینطور و با انجام دادن امور روزانه و مسئولیت های خود کم کم به فرزند خود آموزش مسئولیت پذیری را در همه زمینه ها مثل درس خواندن، کمک در کار منزل، مرتب کردن اتاق و وسایل خود و … می دهند. چنین فردی در آینده فردی مسئولیت پذیر خواهد بود و در زمینه های مختلف زندگی شخصی، شغلی و … با اعتماد به نفس بالاتری برخورد می کند و موفق خواهد بود.
تفاوت مسئولیت پذیری با وظیفه
شخص مسئولیت پذیر با قدرت اراده و آگاهانه نسبت به مشارکت در انجام کاری اهتمام می ورزد ولی وظیفه درخواست یا کاری است که طبق شرح وظایفی بر عهده شخص گداشته می شود و مطابق با قرارداد فی مابین شخص موظف است کار مربوطه و محوله را به موقع در زمان تعیین شده انجام و تحویل نماید.
دقیقا وقتی شخصی در اداره ای مشغول بکاری می شود در واقع طبق شرح وظایفی که در اختیارش گذاشته می شود می بایست رفتار و عمل کند و نمی تواند خودسرانه از آن شرح نوشته شده سرباز بزند در این صورت با مواخذه کارفرمای خود بر خورده و ممکن است کارش را از دست بدهد.
اما شخصی که در یک کار نیک یا خیرخواهانه مشارکت می کند در واقع بنوعی مسئولیت اجتماعی را با میل و رغبت پذیرفته و به خاطر دل خودش و رضای خدا و همنوع نسبت به انجام آن کار خیر اقدام می نماید و هیچ اجبار یا زوری پشت سرش نیست و در انجام یا عدم انجام آن کاملا مختار است.
افراد مسئولیت پذیر در جامعه ما زیاد هستند که در همه زمینه های اجتماعی، زیست محیطی، درمانی، آموزشی و فرهنگی فعال هستند و با تعهد اخلاقی که دارند نسبت به انجام آن مسئولیت در سطح جامعه به همنوع خود یاری می رسانند.
ویژگی های فرد مسئولیت پذیر
فرد مسئول دارای ویژگی های بارزی است که او را از سایرین متمایز می نماید.
فرد مسئولیت پذیر مورد اعتماد، منظم، وقت شناس، پاسخگو و هدفمند می باشد. هنگامی که با شکستی روبرو شود دیگران را مقصر نمی داند بلکه مسئولیت کارش را خودش عهده دار است و همیشه بدنبال بهترین راه حل می باشد.
بعنوان یک نویسنده نوقلم مسئولیت پذیری را تعمیم داده و با طرح این پرسش شما را به یک #چالش دعوت می نمایم:
“یک نویسنده خوب، چگونه می تواند مسئولیت پذیر باشد؟”
خواهشمند است نقطه نظرات خود را در بخش دیدگاه وارد نمایید تا بتوانیم نسبت به ادامه موضوع اقدام نماییم.
( ادامه دارد … )
2 پاسخ
تفاوت وظیفه و مسئولیت پذیری رو خوب توضیح داده بودید.
ممنون دوست عزیز